Ακτινοβολίες στην Εγκυμοσύνη

Η επίδραση των ιοντιζουσών ακτινοβολιών στο έμβρυο εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες:

1. τη δόση ακτινοβολίας που λαμβάνει και

2. το στάδιο της κύησης κατά το οποίο πραγματοποιείται η έκθεση.

Άμεσα και απώτερα αποτελέσματα

Οι άμεσες επιπτώσεις —όπως απώλεια κύησης, εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών και νοητική υστέρηση— εμφανίζονται μόνο όταν οι δόσεις ακτινοβολίας είναι πολύ υψηλές. Τέτοιες δόσεις δεν συναντώνται στις συνηθισμένες διαγνωστικές εξετάσεις. Ακόμη και σε ακραίες συνθήκες, ο κίνδυνος είναι μικρότερος από το φυσιολογικό ποσοστό συγγενών ανωμαλιών (3–6%).

Τα απώτερα, στοχαστικά αποτελέσματα σχετίζονται κυρίως με καρκινογένεση. Ο κίνδυνος αυξάνεται αναλογικά με τη δόση και υπολογίζεται περίπου σε 0,015% ανά 1 mSv. Για παράδειγμα: σε 100.000 εγκύους που θα λάβουν από 1 mSv, εκτιμάται ότι 15 παιδιά μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο αργότερα στη ζωή τους — ποσοστό μικρό σε σχέση με το σημερινό συνολικό ποσοστό εμφάνισης καρκίνου στον γενικό πληθυσμό, που ξεπερνά το 25%.

Τύποι ιατρικών πράξεων που χρησιμοποιούν ακτινοβολίες

1. Ακτινολογικές εξετάσεις

Περιλαμβάνουν ακτινογραφίες, αξονικές τομογραφίες, μαστογραφίες κ.ά.

Η δέσμη των ακτίνων Χ περνά από την περιοχή ενδιαφέροντος, η οποία και δέχεται τη μεγαλύτερη δόση. Η ακτινοβολία που φτάνει στην υπόλοιπη κοιλιακή χώρα είναι σημαντικά μικρότερη.

Εξετάσεις που αφορούν την κοιλιά και την πύελο προκαλούν μεγαλύτερη έκθεση στο έμβρυο, ενώ οι υπόλοιπες θεωρούνται χαμηλού κινδύνου. Σημαντικό: το σώμα δεν παραμένει ραδιενεργό μετά την εξέταση.

2. Πυρηνική ιατρική

Χορηγείται ραδιοφάρμακο το οποίο συγκεντρώνεται στα όργανα της μητέρας. Ένα μικρό ποσοστό ακτινοβολίας μπορεί να φτάσει στο έμβρυο ή να περάσει μέσω του πλακούντα. Το ραδιοφάρμακο αποβάλλεται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ανάλογα με το είδος της εξέτασης.

3. Ακτινοθεραπεία

Οι δόσεις είναι πολύ υψηλές (π.χ. ~50.000 mSv στον όγκο) και απαιτείται ειδικός σχεδιασμός θεραπείας όταν πρόκειται για έγκυο γυναίκα. Η απόφαση λαμβάνεται από διεπιστημονική ομάδα.

Επιπτώσεις ανά στάδιο κύησης

1ο στάδιο – 1η έως 2η εβδομάδα

Η έκθεση μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία εμφύτευσης ή απώλεια κύησης. Αν η εγκυμοσύνη συνεχιστεί, δεν αναμένονται αναπτυξιακές ανωμαλίες, αν και οι στοχαστικοί κίνδυνοι δεν αποκλείονται πλήρως.

2ο στάδιο – 3η έως 8η εβδομάδα

Είναι η περίοδος οργανογένεσης.

Δόσεις >100 mSv μπορεί να προκαλέσουν συγγενείς ανωμαλίες. Οι συνήθεις διαγνωστικές εξετάσεις δεν φτάνουν ποτέ σε αυτά τα επίπεδα.

3ο στάδιο – 9η εβδομάδα έως τοκετό

Κατά την 8η–15η εβδομάδα, πολύ υψηλές δόσεις (>100 mSv) μπορεί να επηρεάσουν τον δείκτη νοημοσύνης. Ωστόσο, τέτοια έκθεση δεν αναμένεται από τυπικές εξετάσεις. Οι κίνδυνοι αφορούν κυρίως την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου αργότερα στη ζωή.

Τι πρέπει να γίνεται πριν την εξέταση

* Η γυναίκα πρέπει να ενημερώνει πάντα το προσωπικό για πιθανή εγκυμοσύνη.

* Εάν δεν υπάρχει καθυστέρηση περιόδου, η εξέταση μπορεί συνήθως να γίνει κανονικά.

* Αν υπάρχει υποψία, μπορεί να απαιτηθεί τεστ εγκυμοσύνης ή αναβολή της εξέτασης.

Τι ισχύει όταν η εγκυμοσύνη είναι επιβεβαιωμένη

* Προτιμώνται μέθοδοι χωρίς ακτινοβολία (υπέρηχος, μαγνητική τομογραφία).

* Εάν η εξέταση είναι απαραίτητη, πρέπει να γίνεται με το μικρότερο δυνατό επίπεδο ακτινοβολίας.

* Σε κάθε περίπτωση γίνεται εκτίμηση της δόσης στο έμβρυο.

Τι συμβαίνει όταν η γυναίκα εκτεθεί χωρίς να γνωρίζει ότι είναι έγκυος

Εφόσον η μήτρα δεν βρίσκεται στην κύρια δέσμη ακτινοβολίας ή η εκτιμώμενη δόση στο έμβρυο είναι <1 mSv, συνήθως δεν χρειάζονται περαιτέρω υπολογισμοί.

Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, για δόσεις <100 mSv η απόφαση για συνέχιση της κύησης βασίζεται σε ιατρική συμβουλή αλλά και προσωπικούς, οικογενειακούς και ψυχολογικούς παράγοντες.

Ειδικές οδηγίες για την πυρηνική ιατρική

Επειδή το ραδιοφάρμακο παραμένει στο σώμα:

* Συνήθως συστήνεται αποφυγή εγκυμοσύνης για συγκεκριμένο διάστημα.

* Κατά περίπτωση χρειάζεται προσωρινή διακοπή θηλασμού.

* Οι μητέρες με μικρά παιδιά πρέπει να ακολουθούν κανόνες προφύλαξης.